Net-billing i wpływ na rozliczanie energii
Stale rosnąca liczba prosumentów, zmiany w systemie ich rozliczania, a także znaczne wahania cen energii na rynku stają się coraz bardziej istotnymi tematami w kontekście efektywnego zarządzania energią. W miarę jak coraz więcej osób inwestuje w fotowoltaikę, kluczowym wyzwaniem jest nie tylko optymalne zarządzanie produkcją, ale także konsumpcją energii. W tym kontekście magazyny energii stają się coraz bardziej atrakcyjnym rozwiązaniem, które może znacząco obniżyć koszty i zwiększyć efektywność wykorzystania energii z OZE. Jak kształtują się ceny energii w różnych porach dnia? Czy magazynowanie nadwyżek w kontekście zmiennych stawek ma sens?
Rozliczanie prosumentów od 1 lipca 2024 r.
Od początku lipca wszyscy nowi prosumenci rozliczający się w systemie net-billingu zamiast dotychczasowej średniej miesięcznej ceny energii z Towarowej Giełdy Energii (RCEm), rozliczają się na podstawie ceny RCE, ustalanej dla każdego okresu niezbilansowania (czas, w którym rozlicza się różnice między planowaną a rzeczywistą ilością energii elektrycznej w sieci). Obecni prosumenci mogą nadal pozostać przy średniej jednolitej miesięcznej stawce, która wyliczana jest na podstawie cen godzinowych.
Cena RCE to zmienna wartość, która zależy od sytuacji na rynku energii w określonych przedziałach czasowych. Odzwierciedla chwilową sytuację na rynku energii, czyli aktualny poziom podaży i popytu. Zamiast uśredniania cen energii na przestrzeni całego miesiąca, system ma uwzględniać dynamiczne zmiany rynkowe w czasie rzeczywistym.
Docelowo cena ta ma być obliczana dla każdego kwadransa (15 minut), co lepiej odzwierciedlałoby krótkoterminowe zmiany na rynku energii. Obecnie jednak system nie jest w pełni dostosowany do tej zmiany. Towarowa Giełda Energii nie wdrożyła jeszcze notowań 15-minutowych na Rynku Dnia Następnego, co oznacza, że w praktyce cena RCE jest jednakowa dla wszystkich kwadransów danej godziny (czyli po prostu zmienia się co godzinę). Pomimo tego, że obecny system nie odzwierciedla pełnej dynamiki rynku, zmienność cen w ciągu dnia jest nadal zauważalna i kluczowa dla efektywnego zarządzania zarówno dla konsumentów, jak i dla systemu elektroenergetycznego. Jak zmieniają się stawki w poszczególnych porach dnia i dniach tygodnia?
Niskie ceny energii w godzinach szczytowej produkcji
Instalacje fotowoltaiczne generują najwięcej energii w ciągu dnia, a zwłaszcza w południe, kiedy nasłonecznienie jest największe. W tym czasie zapotrzebowanie na energię elektryczną często jest jednak niższe – większość użytkowników jest w tym czasie w pracy, szkole, więc wyprodukowana energia trafia do sieci. Taki nadmiar powoduje spadek cen energii na rynku. Co wpływa niekorzystnie na budżet prosumentów, którzy w tych godzinach sprzedają nadwyżki energii do sieci po niższych stawkach Jak pokazują raporty z RCE publikowane przez Polskie Sieci Elektroenergetyczne, w niektórych godzinach, zwłaszcza przy niskim weekendowym popycie, ceny mogą osiągać wartości ujemne. Dla prosumentów oznacza to, że energia oddana do sieci w tych godzinach nie przynosi im oczekiwanych zysków, ponieważ oddawana jest za darmo.
Wysokie ceny energii wieczorem – potencjał magazynowania
W przeciwieństwie do cen w ciągu dnia, ceny energii w godzinach popołudniowych i wieczornych często gwałtownie rosną, nierzadko osiągając cenę >1000 zł/MWh. Wówczas zapotrzebowanie na energię jest najwyższe, a system elektroenergetyczny jest najbardziej obciążony. Ta różnica między niskimi cenami energii w południe a wysokimi wieczorem tworzy przestrzeń dla magazynów energii, które mogłyby przechowywać nadmiar wyprodukowanej energii i oddawać ją (sprzedawać) do sieci w bardziej opłacalnych godzinach.
Magazyny energii pozwalają na kupowanie lub magazynowanie energii wtedy, gdy jest najtańsza, a następnie jej sprzedaży, gdy ceny na rynku są wyższe. Dzięki temu prosumenci mogą nie tylko zwiększyć opłacalność swoich inwestycji, ale także osiągnąć szybszy zwrot.
Przestrzeń dla rozwoju magazynów energii
Dzięki możliwości przechowywania energii w okresach niskich cen i jej wykorzystania lub sprzedaży w godzinach szczytowych, magazyny energii mogą nie tylko poprawić rentowność inwestycji w odnawialne źródła energii, ale także przyczynić się do stabilizacji krajowego systemu elektroenergetycznego. W miarę jak ceny energii stają się coraz bardziej zmienne, magazynowanie energii zyskuje na znaczeniu jako narzędzie do zarządzania tymi wahaniami i zapewnienia stabilności dostaw.
Wykresy pokazują, że nadwyżki energii produkowane przez instalacje fotowoltaiczne występują głównie w godzinach południowych, kiedy ceny za sprzedaż energii są najniższe. W przypadku braku magazynu, nadmiar tej energii jest automatycznie sprzedawany do sieci po niekorzystnych stawkach. Zastosowanie magazynu energii umożliwia przechowanie tej nadwyżki i wykorzystanie jej w późniejszych godzinach, co zwiększa autokonsumpcję darmowej energii z fotowoltaiki. Ponadto, energia ta może być przechowywana i sprzedana w godzinach wieczornych, gdy popyt na energię jest najwyższy, a ceny znacznie wyższe, co dodatkowo zwiększa opłacalność systemu.
HEMS – inteligentne zarządzanie stawkami energii
W kontekście zmienności cen energii, rozwiązania takie jak HEMS (Home Energy Management Systems) stają się coraz bardziej istotne. HEMS poprzez przewidywanie produkcji energii, a także analizę cen energii, znając przyzwyczajenia użytkowników i ich harmonogram dnia, umożliwia inteligentne zarządzanie wykorzystaniem energii w gospodarstwie domowym.
Dzięki HEMS, użytkownicy mogą lepiej wykorzystać zmienność cen energii, maksymalizując korzyści z niższych stawek w godzinach o niskim zapotrzebowaniu i minimalizując koszty podczas godzin szczytowych. System zintegrowany z magazynem energii, umożliwia jeszcze bardziej efektywne zarządzanie nadwyżkami energii i jej przechowywaniem na później, gdy ceny wzrosną. W ten sposób,obok fotowoltaiki, inteligentne zarządzanie stawkami energii staje się kluczowym narzędziem w optymalizacji kosztów energii i zwiększeniu efektywności energetycznej w gospodarstwach domowych.
Co powinien wiedzieć prosument?
Oto najważniejsze kwestie, które prosument rozliczający się w net-billingu powinien wziąć pod uwagę:
- System rozliczeń – od 1 lipca 2024 roku nowi prosumenci są rozliczani na podstawie cen godzinowych (RCE), zamiast miesięcznych (RCEm). Prosumenci, którzy uruchomili instalacje między 1 kwietnia 2022 a 1 lipca 2024 roku, mogą wybrać system godzinowy lub pozostać przy miesięcznym.
- Zmienność cen energii – ceny energii elektrycznej zmieniają się w ciągu dnia, co jest szczególnie widoczne w godzinach szczytowych i poza nimi. W ciągu dnia ceny mogą być niższe w godzinach południowych, gdy produkcja energii z fotowoltaiki jest najwyższa, i wzrastać w godzinach wieczornych, gdy zapotrzebowanie jest większe. Różnice mogą wynosić nawet ponad 1000 zł/MWh!
- Wpływ na rozliczenie – dzięki magazynowi, prosumenci mogą przechowywać energię wyprodukowaną w godzinach niskich cen i wykorzystać ją lub sprzedać w godzinach, gdy ceny są wyższe. To pozwala uniknąć sprzedaży energii po niskich cenach, co może zwiększyć oszczędności i opłacalność inwestycji.
- Korzyści z integracji z HEMS – system HEMS może znacząco zwiększyć efektywność korzystania z magazynów energii. Dzięki HEMS, prosumenci mogą automatycznie dostosowywać zużycie energii i zarządzać ładowaniem magazynów, opierając się na prognozach produkcji, analizie cen energii i bieżącemu zapotrzebowaniu.